Co to jest cukier? Cukier jest związkiem chemicznym. Zazwyczaj jest wytwarzany z buraków cukrowych lub trzciny cukrowej. Biały cukier ma wartość energetyczną 405 kcal i indeks glikemiczny (IG) = 68. Cukier trzcinowy, z drugiej strony, ma 370 kcal IG = 87 i IG = 87. Biały cukier nie jest dobrym źródłem wartości odżywczych dla organizmu, ale dostarcza energii.
Obecne światowe spożycie sacharozy wynosi około 170 milionów ton rocznie. Na globalnym rynku dominują Stany Zjednoczone, ale w Europie to w Polsce spożywa się jej najwięcej – 40 kg/osobę/rok. Dlatego też konsumenci i przemysł spożywczy coraz częściej sięgają po zamienniki cukru.
Niektóre substytuty cukru są lepsze dla organizmu niż inne. Brązowy cukier, choć powszechnie uważany za zdrowszy, jest nadal cukrem barwionym. Trzeba też za niego więcej zapłacić. Ważne jest, aby konsumenci czytali etykiety na produktach spożywczych.
Słodziki to substancje, które dodają słodyczy do żywności lub są używane jako słodziki stołowe. Są one stosowane jako substytuty cukru w żywności. Należą do nich:
- naturalne substancje słodzące, np. syrop z agawy i syrop klonowy, miód, melasa miodowa, stewia
- poliole/poliole/polihydroksyalkohole, znane również jako półsyntetyczne substancje słodzące, np. ksylitol, erytrytol
- syntetyczne intensywne substancje słodzące
Syrop z agawy
Powstaje w wyniku hydrolizy fruktanów zawartych w agawie. Składa się z fruktozy, która jest wolniej przyswajalna przez organizm niż sacharoza i glukoza. Jest również 3 razy słodsza od sacharozy. Zawiera również wysoki poziom inuliny, która jest naturalnym prebiotykiem, który wspomaga namnażanie i regulację korzystnej mikroflory w przewodzie pokarmowym. Pomaga to zapobiegać zaparciom, reguluje metabolizm, obniża poziom toksycznych metabolitów oraz obniża poziom cholesterolu i lipidów we krwi. Warto zaznaczyć, że syrop z agawy ma niski wynik glikemiczny ok. 20 i wartość energetyczną 312 kcal/100g.
Zobacz również: Jak stosować zdrową dietę
Syrop klonowy
Powstaje w wyniku ekstrakcji wody z soków z pnia drzewa klonowego. Jest przezroczysty, półprzezroczysty i ma słodkawy smak. Zawiera wapń i magnez, potas i fosfor. Wartość energetyczna: 265-355kcal/100g Indeks glikemiczny 65
Miód
Zawiera glukozę i fruktozę jako główne węglowodany. Wyróżnia go obecność substancji aktywnych. Należą do nich enzymy i związki bakteriostatyczne, ale także substancje fenolowe działające antyoksydacyjnie i przeciwzapalnie wobec nieprawidłowych komórek naszego organizmu. Miód ma właściwości bakteriobójcze, bakteriostatyczne i przeciwzapalne. Może być zatem stosowany w leczeniu zakażeń bakteryjnych. Wykazano, że długotrwałe, systematyczne spożywanie miodu ma silniejszy wpływ na pracę układu odpornościowego. Zawiera witaminy od B1 do B6 oraz składniki mineralne takie jak: wapń, żelazo, magnez, mangan (fosfor, cynk, sód, potas, mangan).
Miody spadziowe mają prawie dwukrotnie więcej składników mineralnych niż miody nektarowe. Należy pamiętać, że miód podgrzany do temperatury powyżej 50 stopni Celsjusza niszczy większość substancji aktywnych w nim zawartych. Jest słodszy od cukru ze względu na wysoki poziom fruktozy. Według sportowców może być stosowany jako środek energetyzujący podczas, po i przed wysiłkiem fizycznym. Ważne jest, aby nie podawać go niemowlętom przed ukończeniem 12 miesiąca życia. Ich układ trawienny jest w tym czasie zbyt słaby, aby poradzić sobie z ewentualnymi bakteriami Clostridium botulinum znajdującymi się w miodzie. Jest on bezpieczny dla ich zdrowia po ukończeniu pierwszego roku życia oraz dla dorosłych.
Wartość energetyczna: 304 Kcal/100g Indeks glikemiczny około. 55 (zależy od rodzaju miodu, miód akacjowy ma niższą wartość).
Melasa
Ciemnobrązowy produkt uboczny przy produkcji cukru. Zazwyczaj ma postać gęstego syropu. Składa się głównie z sacharozy, z mniejszą ilością fruktozy lub glukozy. Niecukrowa część melasy zawiera duże ilości wapnia, magnezu i żelaza, a także potasu, sodu i kwasu fenolowego. Melasa z trzciny cukrowej (ok. Te są najczęściej używane, ale istnieje wiele innych. Melasa trzcinowa jest bardziej popularna, ponieważ melasa buraczana ma silny smak i zapach, który nie wszystkim odpowiada.
Wartość energetyczna: 230-290kcal/100g Indeks glikemiczny 55-70
Stewia
Jest to roślina Stevia Rebaudiana, która należy do rodziny astrowatych (Asteraceae). Właściwości słodzące tej rośliny znajdują się w jej liściach, z których wyodrębniono glikozydy stewiolowe. Sproszkowane liście stewii są o 20-30% słodsze od sacharozy, natomiast czyste glikozydy stewiolowe są 300 razy słodsze. Może być stosowana w piekarnictwie, gotowaniu i pasteryzacji. Jego wyjątkową zaletą jest zerowa* zawartość energii, co sprawia, że jest dobrym wyborem dla osób dbających o sylwetkę, otyłych lub z nadwagą. Glikozydy stewiolowe mogą być również stosowane przez osoby chore na cukrzycę, ponieważ nie zwiększają one poposiłkowego stężenia glukozy. Według badań mogą one również obniżać poziom glukozy we krwi. Stewia jest również odporna na rozkład kwasów, co może prowadzić do erozji szkliwa, a także wykazuje działanie przeciwbakteryjne. Może to pomóc w zapobieganiu próchnicy zębów. Młode liście stewii zawierają wyższe poziomy miedzi, żelaza i manganu.
Stewia nie jest źródłem kalorii. Istnieją jednak produkty, które zawierają glikozydy stewiolowe i inne dodatki, takie jak maltodekstryna, które znacznie zwiększają wartość energetyczną produktu.
Ksylitol
Cukier brzozowy, który należy do grupy alkoholi wielowodorotlenowych. Jego wartość kaloryczna szacowana jest na 240 kcal/100g. Są częściowo wchłaniane przez przewód pokarmowy, ale w sposób powolny, dlatego diabetycy mogą spożywać je w niewielkich ilościach. Mają działanie chłodzące, tzn. powodują uczucie chłodu w ustach po spożyciu. Są bezpieczne do spożycia przez ludzi, ale nadmierne spożycie może wywołać efekt przeczyszczający. Ksylitol może być stosowany zamiast stewii w celu zapobiegania próchnicy zębów. Zmniejsza on ilość bakterii powodujących próchnicę oraz wydzielanie śliny. Zapobiega to tworzeniu się płytki nazębnej. IG ksylitolu (lub stewii) wynosi 7.
Erytrytol
Poliol, który ma mniejszą zdolność słodzenia niż sacharoza (60-70% słodyczy), jest fizycznie podobny do cukru i pozostawia przyjemne uczucie chłodzenia w ustach. Występuje naturalnie m.in. w owocach i żywności fermentowanej. Jest składnikiem żywności typu light. Ma niską wartość energetyczną 20 kcal/100g i zerowy indeks glikemiczny, ponieważ nie jest metabolizowany przez organizm. Należy pamiętać, że zamienniki cukru mogą podtrzymywać nasz słodki smak, więc nawet substancje o niskiej kaloryczności mają pewien wpływ na organizm. Dobrym pomysłem jest ograniczenie słodkich potraw w diecie i stosowanie zamienników cukru ze spokojnym sumieniem, ale i z rozwagą.